Social Studies Pedagogy MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Social Studies Pedagogy - मोफत PDF डाउनलोड करा

प्रामुख्याने हालचाल-केंद्रित असलेल्या क्रियाकलापांना मानसिक-गतिमान कौशल्ये म्हणतात. जरी या हालचालीच्या घटकावर सूचनांमध्ये भर दिला जातो, तरी कामगिरी शेवटी संबंधित विश्वास आणि तत्त्वांच्या एकात्मिकरणाची मागणी करते.

 Key Points

• प्रदर्शने मानसिक-गतिमान कौशल्यांच्या विकासात मदत करतात.
• प्रदर्शनाचा विद्यार्थ्यांच्या नवीन कौशल्यांच्या आत्मसात करण्यावर होणारा परिणाम ते देणार्‍या व्यक्तीच्या दर्जाने वाढतो
• सूचनांच्या उद्देशाने, कार्ये लहान घटकांमध्ये विभागली पाहिजेत.
• प्रत्येक उपघटकाची कौशल्ये क्रमानुसार दाखवली पाहिजेत जेणेकरून विद्यार्थी पुढील उपघटकाकडे जाण्यापूर्वी त्यांचा सराव करू शकतील.
• प्रदर्शने नवीन क्षमता वापरण्याशी संबंधित असलेली चिंता कमी करू शकतात.

म्हणून, असा निष्कर्ष काढला जातो की प्रदर्शन विद्यार्थ्यांच्या मानसिक-गतिमान क्षमतांमध्ये सुधारणा करण्यास सक्षम आहे.

शैक्षणिक कार्यक्रम आणि सेवांबद्दलच्या माहितीचे व्यवस्थित संकलन, परीक्षण आणि वापर नियोजन, निर्णय घेणे आणि गुणवत्ता सुधारणेसाठी केला जातो याला मूल्यमापन म्हणता येते.

 Key Points

• समग्र मूल्यमापन हे शिक्षणाच्या एका घटकाच्या शेवटी एका निकष किंवा मानकाशी तुलना करून विद्यार्थ्यांच्या अध्ययनाचे मूल्यमापन करण्याचा हेतू असतो.
• समग्र मूल्यमापन अध्यायाच्या शेवटी विद्यार्थ्यांचे मूल्यमापन करते.
• हे विद्यार्थ्यांच्या अध्ययनाचे सारांश करण्यास मदत करते
• हे समग्र मूल्यमापन ग्रेड ठरविण्यास मदत करते.
• शिक्षण-अध्ययन प्रक्रियेच्या प्रगतीचे निरीक्षण करण्यासाठी समग्र मूल्यमापन अनुपयुक्त आहे कारण ते शिक्षकांना विद्यार्थ्यांच्या अडचणींचे योग्यरित्या परीक्षण करण्यास मदत करत नाही आणि या कारणास्तव शिक्षक त्यांची शिकवण्याची पद्धत बदलू शकत नाही. रचनात्मक मूल्यमापन शिक्षण-अध्ययन प्रक्रियेच्या प्रगतीचे निरीक्षण करण्यास मदत करते.

म्हणून, असा निष्कर्ष काढला जातो की अध्यापन-अध्यापन प्रक्रियेच्या प्रगतीचे निरीक्षण करण्यासाठी सारांशात्मक मूल्यांकन अयोग्य आहे.

भूगोल अध्यापनातील वास्तविक जीवनातील परिस्थितींशी जोडून शिक्षण जिवंत करण्यासाठी ​सहल पद्धत ही सर्वोत्तम पद्धत आहे.

Key Points 

शाळेतील विद्यार्थ्यांसाठी शैक्षणिक सहलींची व्यवस्था करणे खूप महत्वाचे आहे कारण:

• हे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या थेट संपर्कामुळे (नवीन वातावरण/लोक/शिक्षण संस्थेशी) ज्ञान मिळवण्यास सक्षम करते.
• हे शिक्षणाच्या सैद्धांतिक आणि व्यावहारिक पैलूंमधील अंतर कमी करण्यासाठी संधी प्रदान करते.
• भूगोलाच्या वर्गात प्रदान करता येणार नाही अशा संकल्पना, कल्पना आणि प्रत्यक्ष अनुभवांचा परिचय यात दिला आहे.
• हे विद्यार्थ्यांना एका विशिष्ट ठिकाणी घेऊन जाण्याबद्दल आहे जिथे ते वास्तविक परिस्थितीशी थेट संपर्क साधून ज्ञान मिळवू शकतात.

म्हणून, असा निष्कर्ष काढता येतो की, भूगोल अध्यापनातील विद्यार्थ्यांसाठी सहलींची व्यवस्था अत्यंत महत्त्वाची आहे कारण यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या थेट संपर्कामुळे ज्ञान मिळू शकते.

प्रश्न विचारणे हे सामाजिक विज्ञान शिकवण्याचे एक शक्तिशाली तंत्र आहे. या तंत्राद्वारे, शिक्षक बरेच शिकण्याचे अनुभव घेतात. शिक्षक प्रश्न विचारतात आणि विद्यार्थ्यांनी दिलेली उत्तरे प्रबळ आणि विस्तारित केली जातात.

Key Points

• असाइनमेंट सुरू करण्यापूर्वी विद्यार्थ्यांना विशिष्ट माहितीचा भाग किती चांगल्या प्रकारे समजतो हे शोधण्यासाठी, विद्यार्थ्यांचे लक्ष एका बिंदूकडून दुसऱ्या बिंदूकडे वळवण्यासाठी, महत्त्वाचे मुद्दे विभक्त करून आणि त्यावर जोर देऊन त्यांची धारणा वाढवण्यासाठी आणि विद्यार्थ्यांना योग्य दिशेने नेण्यासाठी प्रश्नांचा वापर केला जाऊ शकतो. 
• प्रश्न विचारल्याने विद्यार्थ्यांमध्ये विश्लेषण, संश्लेषण आणि मूल्यमापन यासारखी उच्च क्रमाची विचार कौशल्ये सुलभ होतात.
• विद्यार्थ्यांना त्यांच्या सुरुवातीच्या प्रतिसादांच्या पलीकडे जाण्यासाठी आणि समस्या सोडवण्यात मदत करण्यासाठी प्रतिप्रश्नांचा उद्देश असतो.
• उदाहरणार्थ, प्रतिसादाला, जसे की “वस्तुविनिमय अर्थव्यवस्था म्हणजे वस्तूंच्या बदल्यात वस्तूंची देवाणघेवाण.” शिक्षक "वस्तू" म्हणू शकतात आणि विद्यार्थ्याला "वस्तुविनिमय अर्थव्यवस्था" याचे उदाहरण देण्यास सांगू शकतात.

अशाप्रकारे, असा निष्कर्ष काढला जातो की वर नमूद केलेल्या घटनेत, शिक्षक मुलाला प्रतिप्रश्न करीत आहेत.

सामाजिक अभ्यास शिकवण्याचे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी शिक्षकाने वर्गातील प्रक्रियांची रचना केली आहे. शिक्षक सामग्री हाताळताना निर्देशात्मक प्रक्रिया हाताळतात. जेव्हा तुम्ही, एक शिक्षक या नात्याने, शिक्षण प्रक्रिया विकसित करण्याचा प्रयत्न कराल, तेव्हा तुम्ही विचार करू शकता की सामग्री, माध्यम, क्रियाकलाप, संसाधने, शिकण्याच्या शैली इत्यादींचा समावेश असलेल्या पूर्व-डिझाइन केलेल्या शिक्षण वातावरणाद्वारे विद्यार्थ्यांच्या वर्तनात काय बदल होईल. सामाजिक अभ्यासातील शिक्षण प्रक्रिया ही संबंधित घटकांचा समावेश असलेले शिक्षण वातावरण प्रदान करते असे मानले जाऊ शकते ज्यामध्ये एखादी व्यक्ती परस्पर संवाद साधते आणि अनुभव प्राप्त करते, ज्यामुळे विशिष्ट पूर्व-निर्दिष्ट पुनर्नियोजित शिक्षण परिणाम प्राप्त होतात.

Key Points 

• एक चांगली शिक्षण प्रक्रिया ही अशी आहे जी शिक्षक आणि विद्यार्थ्यांना योग्य अध्यापन-शिकरण धोरणे निवडून पूर्वनिर्धारित उद्दिष्टे साध्य करण्यास सक्षम करते. s शिक्षण प्रक्रियेला खूप महत्त्व आहे कारण शिक्षणाच्या प्रक्रियेतूनच अनेक सामाजिक अभ्यासाची उद्दिष्टे साध्य होतात.
• "काय" शिकवायचे हा प्रश्न नेहमी "कसे" शिकवण्याच्या आधी येतो. म्हणूनच शिकण्याची विशिष्ट समज, दृष्टीकोन आणि कौशल्ये यातून काढून टाकल्यावर शिक्षण प्रक्रियेत प्रासंगिकता नसू शकते.
• याचा अर्थ असा आहे की शिकणाऱ्यांच्या वर्तनात बदल होतो, म्हणजे, संज्ञानात्मक रचना किंवा कौशल्ये किंवा मूल्ये, दृष्टिकोन, कल्पना इत्यादी.
• अशाप्रकारे, वर्तनातील बदल उघड (वर्तनात्मक दृष्टीकोन) किंवा अंतर्गत संज्ञानात्मक रचनेत (संज्ञानवादी दृष्टिकोन) असू शकतो उपरोक्त चर्चेतून एक गोष्ट जी शिक्षण प्रक्रियेशी संबंधित आहे ती म्हणजे शिक्षकाला पूर्वनिश्चित साध्य करण्यासाठी नियंत्रित वातावरण आयोजित करणे आवश्यक आहे. शिकण्याचे परिणाम.

त्यामुळे (1) आणि (2) दोन्ही योग्य असल्याचे स्पष्ट होते.

भूगोल अध्यापनातील वास्तविक जीवनातील परिस्थितींशी जोडून शिक्षण जिवंत करण्यासाठी ​सहल पद्धत ही सर्वोत्तम पद्धत आहे.

Key Points 

शाळेतील विद्यार्थ्यांसाठी शैक्षणिक सहलींची व्यवस्था करणे खूप महत्वाचे आहे कारण:

• हे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या थेट संपर्कामुळे (नवीन वातावरण/लोक/शिक्षण संस्थेशी) ज्ञान मिळवण्यास सक्षम करते.
• हे शिक्षणाच्या सैद्धांतिक आणि व्यावहारिक पैलूंमधील अंतर कमी करण्यासाठी संधी प्रदान करते.
• भूगोलाच्या वर्गात प्रदान करता येणार नाही अशा संकल्पना, कल्पना आणि प्रत्यक्ष अनुभवांचा परिचय यात दिला आहे.
• हे विद्यार्थ्यांना एका विशिष्ट ठिकाणी घेऊन जाण्याबद्दल आहे जिथे ते वास्तविक परिस्थितीशी थेट संपर्क साधून ज्ञान मिळवू शकतात.

म्हणून, असा निष्कर्ष काढता येतो की, भूगोल अध्यापनातील विद्यार्थ्यांसाठी सहलींची व्यवस्था अत्यंत महत्त्वाची आहे कारण यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या थेट संपर्कामुळे ज्ञान मिळू शकते.

लिंग रूढीवादी ही एक अयोग्य कल्पना आहे जी एक सामान्यीकृत दृश्य किंवा वैशिष्ट्यांचा संदर्भ देते जी महिला आणि पुरुषांकडे असणे आवश्यक आहे.

• ही तुलनेने निश्चित आणि अतिसामान्यीकृत वृत्ती आणि वर्तणूक आहे जी एखाद्या विशिष्ट संस्कृतीतील व्यक्तीसाठी त्याच्या किंवा तिच्या जैविक लिंगावर आधारित सामान्य आणि योग्य मानली जाते.

 

'महिला जबाबदार बस चालक आहेत' हे विधान लिंग रूढींना आव्हान देते:

• जीवनाच्या सर्व पैलूंमध्ये महिला-पुरुष समान समतोल आवश्यक आहे ही कल्पना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी.
• महिलांना अपारंपारिक भूमिकांमध्ये स्थान देणे आणि लोकांमध्ये लिंग समानतेची भावना देखील वाढवणे.
• रूढीवादी काढून टाकणे की काही क्रियाकलाप फक्त पुरुषांनीच केले पाहिजेत आणि महिलांनी नाही आणि त्याउलट.

म्हणून, 'महिला जबाबदार बस चालक आहेत' हे विधान लिंग रूढींना आव्हान देते असा निष्कर्ष काढता येतो.

खालील कीवर्ड लक्षात घ्या:

• अवकाशीय विज्ञान: हे सर्वेक्षण, भौगोलिक माहिती प्रणाली, हायड्रोग्राफी आणि कार्टोग्राफी यासारख्या क्षेत्रांचा समावेश करणारी एक शैक्षणिक शाखा आहे. अवकाशीय विज्ञान हे सामान्यत: पृथ्वी, तिची भौतिक वैशिष्ट्ये आणि अंगभूत वातावरणाचे वर्णन करणाऱ्या अवकाशीय माहितीचे मोजमाप, व्यवस्थापन, विश्लेषण आणि प्रदर्शनाशी संबंधित आहे.
• क्षेत्रीय भिन्नता: भूगोलाचा अभ्यास करण्याचा हा एक दृष्टीकोन आहे, तो पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचे क्षेत्र कसे वेगळे आहे हे स्पष्ट करतो; पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर मानवी आणि भौतिक घटना कशा बदलतात, ज्याचा उद्देश स्थायिक जगाच्या स्वभावातील फरकांचा अर्थ लावणे आहे.
• अध्यापनशास्त्र: हे मातीचा अभ्यास करण्याच्या शास्त्राचा संदर्भ देते.
• कार्टोग्राफी: ही नकाशा बनवण्याची कला, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान आहे.
• भौगोलिक माहिती प्रणाली (GIS): ही एक प्रणाली आहे जी भौगोलिकदृष्ट्या संदर्भित डेटाचे सर्व प्रकार कॅप्चर, संग्रहित, हाताळणी, विश्लेषण, व्यवस्थापित आणि सादर करण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे. अगदी सोप्या भाषेत, जीआयएस म्हणजे कार्टोग्राफी, सांख्यिकीय विश्लेषण आणि डेटाबेस तंत्रज्ञान यांचे एकत्रीकरण. हे आधुनिक तंत्रज्ञान आहे जे भूगोलात चांगले अवकाशीय स्पष्टीकरण शोधण्यासाठी वापरले जाते.
• ग्लोबल पोझिशनिंग सिस्टम (GPS): ही एक अंतराळ-आधारित ग्लोबल नेव्हिगेशन सॅटेलाइट सिस्टम (GNSS) आहे जी सर्व हवामानात, पृथ्वीवर किंवा जवळ कोठेही स्थान आणि वेळ माहिती प्रदान करते, जिथे चार किंवा अधिक GPS ला एक अबाधित दृष्टी आहे. उपग्रह
• मानवी भूगोल समाजाच्या अवकाशीय संस्थेशी संबंधित आहे. सुरुवातीला, लोक राहत असलेल्या ठिकाणांच्या वर्णनावर लक्ष केंद्रित केले गेले. अलीकडे, आर्थिक क्रियाकलापांवर अधिक लक्ष दिले जाते आणि संसाधनांच्या प्रादेशिक वितरणावर आणि आर्थिक क्रियाकलापांवर काही भर दिला जातो. पर्यावरणीय समस्यांकडेही लक्ष वेधले जाते, परंतु लँडस्केपचा लोकांवर विपरीत परिणाम कसा होतो यावर अधिक लक्ष केंद्रित केले जाते.

म्हणून, वरील विधान अवकाशीय शास्त्राचे आहे असा निष्कर्ष आपण काढतो.

शैक्षणिक कार्यक्रम आणि सेवांबद्दलच्या माहितीचे व्यवस्थित संकलन, परीक्षण आणि वापर नियोजन, निर्णय घेणे आणि गुणवत्ता सुधारणेसाठी केला जातो याला मूल्यमापन म्हणता येते.

 Key Points

• समग्र मूल्यमापन हे शिक्षणाच्या एका घटकाच्या शेवटी एका निकष किंवा मानकाशी तुलना करून विद्यार्थ्यांच्या अध्ययनाचे मूल्यमापन करण्याचा हेतू असतो.
• समग्र मूल्यमापन अध्यायाच्या शेवटी विद्यार्थ्यांचे मूल्यमापन करते.
• हे विद्यार्थ्यांच्या अध्ययनाचे सारांश करण्यास मदत करते
• हे समग्र मूल्यमापन ग्रेड ठरविण्यास मदत करते.
• शिक्षण-अध्ययन प्रक्रियेच्या प्रगतीचे निरीक्षण करण्यासाठी समग्र मूल्यमापन अनुपयुक्त आहे कारण ते शिक्षकांना विद्यार्थ्यांच्या अडचणींचे योग्यरित्या परीक्षण करण्यास मदत करत नाही आणि या कारणास्तव शिक्षक त्यांची शिकवण्याची पद्धत बदलू शकत नाही. रचनात्मक मूल्यमापन शिक्षण-अध्ययन प्रक्रियेच्या प्रगतीचे निरीक्षण करण्यास मदत करते.

म्हणून, असा निष्कर्ष काढला जातो की अध्यापन-अध्यापन प्रक्रियेच्या प्रगतीचे निरीक्षण करण्यासाठी सारांशात्मक मूल्यांकन अयोग्य आहे.

मूल्ये एखाद्या व्यक्तीच्या दृष्टिकोन, धारणा आणि व्यक्तिमत्त्व समजून घेण्यासाठी मूलभूत पाया प्रदान करतात. मूल्यांमध्ये योग्य, चांगले किंवा इच्छित काय आहे याबद्दल निर्णयात्मक घटक असतात. मूल्यांमध्ये आशय आणि तीव्रता दोन्ही गुणधर्म असतात.

 Key Points

कोणत्याही मार्गाने पैसा कमविणे हे मूल्यांच्या वर्गीकरणात समाविष्ट नाही. कारण मूल्यांचे प्रकार आहेत:

1. सैद्धांतिक: एका चिकित्सक आणि तर्कशुद्ध दृष्टिकोनाद्वारे सत्याच्या शोधाला उच्च महत्त्व.
2. आर्थिक: उपयुक्त आणि व्यावहारिकतेवर भर.
3. सौंदर्यात्मक: स्वरूप आणि सामंजस्याला सर्वात जास्त मूल्य.
4. सामाजिक: लोकांच्या प्रेमाचे सर्वात जास्त मूल्य.
5. राजकीय: सत्ता आणि प्रभाव मिळविण्यावर भर.
6. धार्मिक: अनुभवाच्या एकतेशी आणि विश्वाच्या एकूण समजुतीशी संबंधित.
7. आध्यात्मिक मूल्ये: अंतिम नैतिक मूल्याला आध्यात्मिक मूल्य म्हणतात. आध्यात्मिक मूल्ये म्हणजे भक्ती, ध्यान, योग, स्वशिस्त, नियंत्रण, शुद्धता आणि ईश्वराची भक्ती इत्यादी. आध्यात्मिक मूल्ये स्वसंयमाच्या तत्वांवर भर देतात.
8. नैतिक किंवा नीतीमत्ता मूल्ये: हे तार्किक मूल्ये म्हणूनही ओळखले जाते. नैतिक मूल्ये स्वतःला बरोबर आणि चुकीशी जोडतात. ते काय सामाजिकदृष्ट्या स्वीकार्य आहे, चांगले आहे किंवा वाईट आहे हे देखील परिभाषित करतात. नैतिक मूल्ये समाज महत्त्वाची मानतो असे विचार आहेत.
9. सांस्कृतिक मूल्ये: सांस्कृतिक मूल्ये ही तत्त्वे आणि आदर्श आहेत ज्यावर संपूर्ण समुदाय अस्तित्वात आहे. हे अनेक भागांनी बनलेले आहे: रूढी, जे परंपरा आणि विधी आहेत; मूल्ये, जे विश्वास आहेत; आणि संस्कृती, जी गटाच्या सर्व मार्गदर्शक मूल्यांचा समावेश करते.

 Additional Information

• कोणत्याही मार्गाने पैसा कमविणे हे मूल्यांच्या वर्गीकरणात समाविष्ट नाही. कारण मनी अर्थव्यवस्थेत व्यवहारिक हेतूंसाठी सामान्यतः मान्यताप्राप्त देवाणघेवाण माध्यम म्हणून काम करणारी आर्थिक एकक आहे. पैसा व्यवहार खर्च कमी करण्याची सेवा प्रदान करतो, म्हणजेच इच्छाांची दुहेरी योगायोग. म्हणून, ते मूल्य म्हणून विचारात घेतले जाऊ शकत नाही.

दुसरीकडे, आध्यात्मिक मूल्य, नैतिक मूल्य, सांस्कृतिक मूल्य - मूल्यांच्या वर्गीकरणाखाली येतात. म्हणून, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की कोणत्याही मार्गाने पैसा कमविणे हे योग्य उत्तर आहे.

'जन संसाधन' हा एखाद्या देशातील कामगार लोकांचा त्यांच्या विद्यमान उत्पादक कौशल्ये आणि क्षमतांच्या संदर्भात उल्लेख करण्याचा एक मार्ग आहे. इतर संसाधनांप्रमाणेच लोकसंख्याही एक संसाधन आहे - एक 'मानव संसाधन'.Key Points

• मानवी भांडवलातील गुंतवणुकीतून (शिक्षण, प्रशिक्षण, वैद्यकीय सेवेच्या माध्यमातून) भौतिक भांडवलातील गुंतवणुकीप्रमाणेच परतावा मिळतो. हे थेट अधिक शिक्षित किंवा चांगले प्रशिक्षित व्यक्तींच्या उच्च उत्पादकतेमुळे तसेच निरोगी लोकांच्या उच्च उत्पादकतेमुळे मिळविलेल्या उच्च उत्पन्नाच्या स्वरूपात पाहिले जाऊ शकते.
• अधिक शिक्षित आणि निरोगी लोकांना उच्च उत्पन्नातून फायदा तर होतोच, पण समाजाला इतर अप्रत्यक्ष मार्गांनीही फायदा होतो कारण अधिक शिक्षित किंवा निरोगी लोकसंख्येचे फायदे स्वत: ज्यांना थेट शिक्षण दिले गेले नाही किंवा आरोग्य सेवा दिली गेली नाही त्यांच्यापर्यंतही पसरते.
• खरं तर, मानवी भांडवल जमीन आणि भौतिक भांडवल यासारख्या इतर संसाधनांपेक्षा एका प्रकारे श्रेष्ठ आहे: मानव संसाधन जमीन आणि भांडवलाचा वापर करू शकतात. जमीन आणि भांडवल स्वत:हून उपयोगी पडू शकत नाही!

म्हणून, वरील मुद्द्यांवरून हे स्पष्ट होते की, मनुष्याला संसाधन बनविण्यासाठी देशाने शिक्षण आणि आरोग्य क्षेत्रात गुंतवणूक केली पाहिजे.

सामाजिक विज्ञान हे ज्ञानाचे असे क्षेत्र आहे जे स्त्री/पुरुष तिच्या/त्याच्या सामाजिक-सांस्कृतिक वातावरणाशी असलेल्या संबंधाचा अभ्यास करते. अभ्यासाचे औपचारिक क्षेत्र म्हणून सामाजिक विज्ञानांचा सुरुवात आहे (अभ्यासाचे क्षेत्र मुख्यतः उच्च शिक्षणविद्यापीठ शिक्षण पातळीवर). सामाजिक विज्ञान मानवी जीवनाच्या सामाजिक वर्तनाचा अभ्यास करतो. मानवी जीवनाचे सामाजिक वर्तन करण्याचे वेगवेगळे मुख्य घटक आहेत त्यामध्ये आर्थिक वर्तणूक, राजकीय वर्तन, सांस्कृतिक वर्तन आणि परंपरा, रूढी आणि सामाजिक संस्था, धार्मिक श्रद्धा आणि नीतिशास्त्र, समाजातील मूल्यमापन इ.

 

• लोकशाही, समाजवाद, धर्मनिरपेक्षता, स्वातंत्र्य, समानता, बंधुत्व, न्याय, वैज्ञानिक स्वभाव, वैयक्तिक हक्क, समता, स्वातंत्र्य, न्याय, विवेकवादी विचारधारा इ. सारखे सामाजिक मूल्ये आधुनिक समाज व्यवस्थेची परिणती आहेत.
• एकत्रितपणे जगण्याचे आणि आधुनिक जगाच्या विविध सामाजिक-सांस्कृतिक समस्यांचे निराकरण करण्याच्या सद्गुणांचा प्रचार करणे, सामाजिक विज्ञान आधुनिक जगाच्या औपचारिक आणि अनौपचारिक शिक्षणाचे महत्त्वपूर्ण भाग बनले आहेत.
• सामाजिक विज्ञान म्हणजे सर्वेक्षण आणि जनगणनेच्या आधुनिक वैज्ञानिक पद्धतींचा वापर करणे.
• जगातील लोकांमध्ये निरोगी सामाजिक जगण्यास प्रोत्साहित करा, जे शेवटी सामाजिक विज्ञान शिकण्यावर जोर देते.

म्हणून, आम्ही असा निष्कर्ष काढू शकतो की, सामाजिक विज्ञान चौकशीच्या वैज्ञानिक पद्धती वापरू शकत नाही म्हणून हे विधान विधान चुकीचे आहे.

भूगोल अध्यापनातील वास्तविक जीवनातील परिस्थितींशी जोडून शिक्षण जिवंत करण्यासाठी ​सहल पद्धत ही सर्वोत्तम पद्धत आहे.

Key Points 

शाळेतील विद्यार्थ्यांसाठी शैक्षणिक सहलींची व्यवस्था करणे खूप महत्वाचे आहे कारण:

• हे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या थेट संपर्कामुळे (नवीन वातावरण/लोक/शिक्षण संस्थेशी) ज्ञान मिळवण्यास सक्षम करते.
• हे शिक्षणाच्या सैद्धांतिक आणि व्यावहारिक पैलूंमधील अंतर कमी करण्यासाठी संधी प्रदान करते.
• भूगोलाच्या वर्गात प्रदान करता येणार नाही अशा संकल्पना, कल्पना आणि प्रत्यक्ष अनुभवांचा परिचय यात दिला आहे.
• हे विद्यार्थ्यांना एका विशिष्ट ठिकाणी घेऊन जाण्याबद्दल आहे जिथे ते वास्तविक परिस्थितीशी थेट संपर्क साधून ज्ञान मिळवू शकतात.

म्हणून, असा निष्कर्ष काढता येतो की, भूगोल अध्यापनातील विद्यार्थ्यांसाठी सहलींची व्यवस्था अत्यंत महत्त्वाची आहे कारण यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या थेट संपर्कामुळे ज्ञान मिळू शकते.

लिंग रूढीवादी ही एक अयोग्य कल्पना आहे जी एक सामान्यीकृत दृश्य किंवा वैशिष्ट्यांचा संदर्भ देते जी महिला आणि पुरुषांकडे असणे आवश्यक आहे.

• ही तुलनेने निश्चित आणि अतिसामान्यीकृत वृत्ती आणि वर्तणूक आहे जी एखाद्या विशिष्ट संस्कृतीतील व्यक्तीसाठी त्याच्या किंवा तिच्या जैविक लिंगावर आधारित सामान्य आणि योग्य मानली जाते.

 

'महिला जबाबदार बस चालक आहेत' हे विधान लिंग रूढींना आव्हान देते:

• जीवनाच्या सर्व पैलूंमध्ये महिला-पुरुष समान समतोल आवश्यक आहे ही कल्पना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी.
• महिलांना अपारंपारिक भूमिकांमध्ये स्थान देणे आणि लोकांमध्ये लिंग समानतेची भावना देखील वाढवणे.
• रूढीवादी काढून टाकणे की काही क्रियाकलाप फक्त पुरुषांनीच केले पाहिजेत आणि महिलांनी नाही आणि त्याउलट.

म्हणून, 'महिला जबाबदार बस चालक आहेत' हे विधान लिंग रूढींना आव्हान देते असा निष्कर्ष काढता येतो.

अध्यापन साधने ही अशी साधने आहेत जी शिक्षक त्यांची संकल्पना किंवा धडा स्पष्ट करण्यासाठी आणि संकल्पना अधिक मनोरंजक आणि सर्जनशील करण्यासाठी वापरतात. हे शिकणाऱ्याचे वाचन आणि इतर कौशल्ये सुधारते. अध्यापन साधने ही अशी साधने आहेत ज्याद्वारे शिक्षक विद्यार्थ्यांना एकापेक्षा अधिक संवेदी चॅनेलच्या वापराद्वारे अचूक संकल्पना, तपासणी आणि प्रशंसा स्पष्ट करण्यास, स्थापित करण्यास आणि परस्परसंबंधित करण्यास मदत करतात. याचा अर्थ लिखित किंवा बोललेले शब्द समजण्यास सुलभ करण्यासाठी वापरलेली सर्व साधने.

अध्यापन साधनांचे वर्गीकरण खालीलप्रमाणे आहे:

• दृक साधने
• दृष्य साधने
• दृक्श्रुति साधने

Key Points

दृक्श्रुति साधने ही अशी साधने आहेत जी ऐकू आणि पाहता येतात. ही संवेदी उपकरणे आहेत, ती शिकणाऱ्याला एक संवेदी अनुभव देतात आणि म्हणजेच शिकणारे त्यांच्या संवेदनांचा वापर करून एकाच वेळी पाहू आणि ऐकू शकतात. ही सूचनात्मक उपकरणे आहेत जी ध्वनी आणि दृश्याद्वारे संदेश अधिक प्रभावीपणे संप्रेषण करण्यासाठी वापरली जातात.

दृक्श्रुति​ साधनांचे वर्गीकरण खालीलप्रमाणे आहे:

• प्रक्षेपित साधने
• गैर-प्रक्षेपित साधने

Important Points

प्रक्षेपित अध्यापन साधने ही अशी साधने आहेत जी दृक्श्रुति साधनांच्या मदतीने माहिती प्रक्षेपित किंवा कास्ट करतात किंवा प्रदर्शित करतात. प्रक्षेपित साधने अशा साधनांचा संदर्भ देतात ज्याचा वापर स्क्रीनवर प्रक्षेपित करून संकल्पना सादर करण्यासाठी केला जातो. हे दृकश्राव्य साधनांचे प्रकार आहेत जे श्रवण आणि दृश्य प्रणालीच्या मदतीने जास्तीत जास्त शिक्षण घेतात. उदाहरण: स्लाइड्स, फिल्म स्ट्रिप्स, एलसीडी पॅनेल इत्यादी.

स्लाइड्स:

• स्लाइड्स हा शिकवण्याचा एक उपयुक्त आणि मनोरंजक मार्ग आहे.
• ते प्रोजेक्टरने दाखवले जातात.
• स्लाइड लक्ष वेधून घेतात आणि विद्यार्थ्यांमध्ये संकल्पना जाणून घेण्यासाठी कुतूहल निर्माण करतात.
• स्लाइड्स शिक्षक-विद्यार्थी सहभाग सुलभ करतात.
• स्लाइड्स धडा समजून घेण्यात मदत करतात.

प्रक्षेपित साधनांचे फायदे:

1. त्यामुळे शिकण्यात अधिक आनंद मिळतो.
2. हे लक्ष देण्यास भाग पाडते.
3. हे जलद शिक्षणास प्रोत्साहन देते.
4. हे शिकणे वास्तववादी, कायमस्वरूपी आणि सोपे करते.

म्हणून, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की स्लाइड हे सामाजिक अभ्यासातील प्रक्षेपित अध्यापन साधन आहे.

Additional Information

गैर-प्रक्षेपित अध्यापन साधने ही अशी साधने आहेत जी कोणत्याही प्रक्षेपणाशिवाय वापरली जातात.

ही साधने अशी साधने आहेत जी प्रोजेक्टरद्वारे दर्शविली जात नाहीत. उदाहरण: तक्ते, भित्तीपत्रिका, फ्लॅशकार्ड इत्यादी.

• तक्ते: तक्त्यांचा वापर मुळात डेटा इंटरप्रिटेशनसाठी केला जातो. उदाहरण: वृत्तालेख. तक्त्याचा उपयोग अध्यापनाचे साधन म्हणून केला जाऊ शकतो. स्पष्ट चित्रांसह कोणतीही माहिती प्रदर्शित करण्यासाठी तक्ता हा एक उपयुक्त मार्ग आहे. 
• डिस्प्ले बोर्ड: डिस्प्ले बोर्ड संबंधित साहित्य प्रदर्शित करतो आणि लक्ष वेधून घेतो. हे विद्यार्थ्यांना त्यांचे शिक्षण जास्तीत जास्त करण्यासाठी प्रोत्साहित करते.
• मॉडेल: मॉडेल म्हणजे कल्पना किंवा प्रक्रियेचे प्रतिनिधित्व. हे विद्यार्थ्यांसाठी शिकण्याच्या संकल्पना मनोरंजक आणि स्पष्ट करते.