पुरस्कार आणि सन्मान MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Awards and Honours - मोफत PDF डाउनलोड करा

हितेश गुलिया हे योग्य उत्तर आहे.

In News

• ब्राझीलमधील फोज दो इगुआचु येथे झालेल्या बॉक्सिंग विश्वचषक 2025 मध्ये भारताच्या हितेश गुलियाने पुरुषांच्या 70 किलो वजनी गटात सुवर्णपदक पटकावले आहे.

Key Points

• 70 किलो वजनी गटात अंतिम सामन्यात हितेश गुलियाने इंग्लंडच्या ओडेल कामाराचा पराभव करून सुवर्णपदक पटकावले आहे.
• ही स्पर्धा ब्राझीलमधील फोझ दो इगुआकू येथे 2025 च्या बॉक्सिंग विश्वचषकामध्ये पार पडली.
• सुवर्णपदकाच्या लढतीत हितेशने रेड कॉर्नरवरून लढा दिला.
• हा विजय आंतरराष्ट्रीय बॉक्सिंगमध्ये भारतासाठी एक महत्त्वपूर्ण कामगिरी ठरला आहे.

Additional Information

• अभिनाश जामवाल
  • पुरुषांच्या 65 किलो वजनी गटात रौप्य पदक पटकावले.
  • अंतिम सामन्यात ब्राझीलच्या युरी रीसकडून 0–5 असा पराभव पत्करावा लागला.
• मनीष राठोड
  • याच स्पर्धेत पुरुषांच्या 55 किलो गटात कांस्यपदक पटकावले.
• 2025 चा बॉक्सिंग विश्वचषक
  • ब्राझीलमधील फोझ दो इगुआकू येथे आंतरराष्ट्रीय बॉक्सिंग स्पर्धेचे आयोजन.
  • यात अनेक अव्वल दर्जाच्या जागतिक बॉक्सर्सचा सहभाग दिसून आला होता.

बरोबर उत्तर जुलियस न्येरेरे आहे.

Key Points 

जुलियस न्येरेरे

• स्थापना: महात्मा गांधींच्या 125 व्या जयंतीनिमित्त 1995 मध्ये भारत सरकारने गांधी शांतता पुरस्काराची स्थापना केली.
• पहिले पुरस्कार प्राप्तकर्ते: टांझानियाचे माजी राष्ट्राध्यक्ष जुलियस कंबारेज न्येरेरे हे पहिले प्राप्तकर्ता होते.
• पुरस्कार वर्ष: 1995 मध्ये स्थापित झालेला असला तरी पहिला पुरस्कार 1995 मध्येच प्रदान करण्यात आला.
• उद्दिष्ट: अहिंसा आणि इतर गांधीवादी पद्धतींद्वारे सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय परिवर्तनात योगदान दिल्याबद्दल हा पुरस्कार दिला जातो.

Additional Information 

• गांधी शांतता पुरस्कार
  • महात्मा गांधींच्या 125 व्या जयंतीनिमित्त भारत सरकारने 1995 मध्ये  याची स्थापना केली.
  • या पुरस्कारात 1 कोटी रुपयांचे रोख बक्षीस, एक स्मृति आणि एक प्रशस्तिपत्र समाविष्ट आहे.
  • भारताचे पंतप्रधान, भारताचे मुख्य न्यायाधीश आणि लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते यांच्या समावेश असलेल्या एका ज्युरीद्वारे प्राप्तकर्ते निवडले जातात.
  • या पुरस्काराचा उद्देश अहिंसा, शांती आणि सामाजिक सौहार्द यासारख्या महात्मा गांधींच्या मूल्यांना आणि आदर्शांना प्रोत्साहन देणे हा आहे.
• प्रमुख प्राप्तकर्ते
  • डॉ. जुलियस न्येरेरे - टांझानियाचे माजी राष्ट्रपती आणि टांझानियाच्या स्वातंत्र्य चळवळीतील एक प्रमुख व्यक्तिमत्त्व.
  • नेल्सन मंडेला - वर्णभेद विरोधी क्रांतिकारी आणि दक्षिण आफ्रिकेचे माजी राष्ट्रपती.
  • डेसमंड टुटू - दक्षिण आफ्रिकेचे अँग्लिकन बिशप आणि सामाजिक अधिकार कार्यकर्ते.

योग्य उत्तर दीपक दुआ आहे.

 Key Points

• राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार 2022 च्या हिंदी भाषेतील कामासाठी दीपक दुआ यांना ‘बेस्ट फिल्म क्रिटिक’ हा पुरस्कार मिळाला.
• राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार हे भारतातील सर्वात प्रतिष्ठित चित्रपट पुरस्कारांपैकी एक आहेत, जे सिनेमातील उत्कृष्टतेला मान्यता देतात.
• दीपक दुआ हे एक प्रमुख चित्रपट समीक्षक आहेत जे त्यांच्या अंतर्दृष्टिपूर्ण पुनरावलोकनांसाठी आणि हिंदी सिनेमातील योगदानासाठी ओळखले जातात.
• राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार दरवर्षी चित्रपट महोत्सवांच्या संचालनालयाने प्रदान केले जातात, जे भारतातील माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने स्थापित केलेले एक संघटन आहे.
• हे पुरस्कार सौंदर्यात्मक आणि तांत्रिक उत्कृष्टता आणि सामाजिक महत्त्वाच्या चित्रपटांच्या निर्मितीला प्रोत्साहन देण्याचा उद्देश आहेत.

 Additional Information

• राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार
  • राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार 1954 मध्ये स्थापित करण्यात आले आणि ते चित्रपट महोत्सवांच्या संचालनालयाने प्रशासित केले जातात, जे भारतातील माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाचा एक भाग आहे.
  • या पुरस्कारांचा उद्देश भारतीय सिनेमातील सर्वोत्तम मान्यता देणे आणि भारतीय चित्रपट उद्योगाला प्रोत्साहन देणे हा आहे.
  • हे पुरस्कार वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट, गैर-वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट आणि सिनेमावरील सर्वोत्तम लेखन यामध्ये वर्गीकृत आहेत.
  • भारताचे राष्ट्रपती सहसा नवी दिल्ली येथे आयोजित एका समारंभात हे पुरस्कार प्रदान करतात.
  • विजेते निवडण्यासाठी राष्ट्रीय न्यायाधीशांच्या पॅनेलद्वारे निवड केली जाते, ज्यामध्ये चित्रपट उद्योगातील प्रतिष्ठित व्यक्तिमत्त्वे समाविष्ट असतात.
• राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांच्या श्रेण्या
  • वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट पुरस्कारांमध्ये सर्वोत्तम दिग्दर्शक, सर्वोत्तम अभिनेता, सर्वोत्तम अभिनेत्री, सर्वोत्तम चित्रपट आणि विविध तांत्रिक पुरस्कार समाविष्ट आहेत.
  • गैर-वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट पुरस्कारांमध्ये सर्वोत्तम वृत्तचित्र, सर्वोत्तम लघु कथा, सर्वोत्तम ॲनिमेशन इत्यादी श्रेण्या समाविष्ट आहेत.
  • सिनेमावरील सर्वोत्तम लेखनासाठी पुरस्कार सिनेमावरील पुस्तके, लेख आणि पुनरावलोकने ओळखतात.
• राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांचे महत्त्व
  • हे पुरस्कार भारतीय चित्रपट उद्योगाला कलात्मक, तांत्रिक आणि उत्पादन उत्कृष्टतेच्या उच्च दर्जा राखण्यासाठी प्रोत्साहन आणि प्रेरणा देतात.
  • ते चित्रपट निर्मात्यांना, कलाकारांना आणि तंत्रज्ञांना मान्यता आणि प्रोत्साहन देतात.
  • हे पुरस्कार कला आणि संस्कृतीच्या माध्यमा म्हणून सिनेमाच्या अभ्यास आणि प्रशंसा करण्यास देखील प्रोत्साहन देतात.

योग्य उत्तर पर्याय 2 आहे.

 Key Points

• विधान I योग्य आहे: 1954 मध्ये सी. राजगोपालाचारी, सर्वपल्ली राधाकृष्णन आणि सी.व्ही. रामन हे भारतरत्नचे पहिले प्राप्तकर्ते होते.
• विधान II योग्य आहे: सचिन तेंडुलकर यांना 2014 मध्ये भारतरत्न पुरस्कार मिळाला आणि 2024 पर्यंत ते हे सन्मान मिळवणारे पहिले आणि एकमेव क्रिकेटपटू आहेत.

 Additional Information

• भारतरत्न:
  • हे भारतातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार आहे.
  • 1954 मध्ये स्थापित, कला, साहित्य आणि विज्ञानाच्या विकासासाठी आणि उच्च दर्जाच्या सार्वजनिक सेवेच्या मान्यतेसाठी हा पुरस्कार दिला जातो.
  • या पुरस्कारास कोणताही रोख अनुदान नाही परंतु राष्ट्रपतींकडून स्वाक्षरी केलेले प्रमाणपत्र (सनद) आणि पदक मिळते.
• सर्वपल्ली राधाकृष्णन:
  • ते भारतीय तत्त्वज्ञ आणि राजकारणी होते ज्यांनी भारताचे पहिले उपराष्ट्रपती आणि दुसरे राष्ट्रपती म्हणून काम केले.
  • शिक्षण आणि तत्त्वज्ञानातील योगदानासाठी त्यांना 1954 मध्ये भारतरत्न पुरस्कार मिळाला.
• सी. राजगोपालाचारी:
  • ते भारतीय राजकारणी, स्वातंत्र्य कार्यकर्ते, वकील, लेखक आणि राजकारणी होते.
  • ते भारताचे शेवटचे गव्हर्नर-जनरल आणि स्वातंत्र्य पक्षाचे संस्थापक होते.
  • सार्वजनिक सेवेसाठी त्यांना 1954 मध्ये भारतरत्न पुरस्कार मिळाला.
• सचिन तेंडुलकर:
  • ते माजी भारतीय क्रिकेटपटू आणि क्रिकेटच्या इतिहासातले एक महान फलंदाज आहेत.
  • 2014 मध्ये त्यांना भारतरत्न पुरस्कार मिळाला, ज्यामुळे ते सर्वात तरुण प्राप्तकर्ते आणि हा पुरस्कार मिळवणारे पहिले क्रीडाविशारद बनले.

बरोबर उत्तर  पर्याय 4 आहे. Key Points

• तानसेन सम्मान:
  • तानसेन सम्मान हा मध्य प्रदेश सरकारकडून दरवर्षी दिला जाणारा पुरस्कार आहे. म्हणूनच, पर्याय 4 बरोबर आहे.
  • भारतीय इतिहासातील एक महान संगीतकार आणि सम्राट अकबराच्या मुघल दरबारातील एक प्रमुख व्यक्ती, तानसेन यांच्या नावावरून हे नाव देण्यात आले आहे.
  • मध्य प्रदेश मधील ग्वाल्हेर येथे आयोजित प्रतिष्ठित तानसेन संगीत महोत्सवामध्ये (तानसेन संगीत समारोह) हा पुरस्कार प्रदान केला जातो.
  • हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीताच्या क्षेत्रात उल्लेखनीय योगदान देणाऱ्या व्यक्तींना हा पुरस्कार दिला जातो.
• प्रासंगिकता:
  • मध्य प्रदेश त्याच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारशासाठी ओळखला जातो आणि तानसेन सन्मान ही संस्था शास्त्रीय संगीत परंपरांचे जतन आणि संवर्धन करण्यासाठीचे त्याचे समर्पण प्रतिबिंबित करते.

योग्य उत्तर आहे पर्याय 4 म्हणजेच, अभिनव बिंद्रा.

• राजीव गांधी खेल रत्न हा भारतातील सर्वोच्च क्रिडा पुरस्कार आहे.
  • भारताचे माजी पंतप्रधान राजीव गांधी यांच्या नावावर हा पुरस्कार आहे.
  • युवा व क्रीडा मंत्रालयाने पुरस्कार प्रदान केला जातो.
  • 1991 मध्ये स्थापना केली गेली.
  • विश्वनाथन आनंद हे राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्काराचे पहिले मानकरी आहेत.
  • नेमबाज अभिनव बिंद्रा हे राजीव गांधी खेल रत्न पुरस्काराचा सर्वात तरुण मानकरी आहेत.
  • 2019 मध्ये अखेरचा पुरस्कार देण्यात आला.
  • राजीव गांधी खेल रत्न पुरस्कार विजेते 2019: दीपा मलिक आणि बजरंग पुनिया.
• अभिनव बिंद्रा हे माजी भारतीय क्रीडा नेमबाज आहे.
  • भारताचे  एकमेव वैयक्तिक ऑलिम्पिक सुवर्णपदक विजेता.
  • 2008 उन्हाळी ऑलिंपिकमध्ये भारताचे पहिले वैयक्तिक ऑलिम्पिक सुवर्णपदक त्यांनी जिंकले.
• विराट कोहली हे भारतीय क्रिकेटपटू आहेत.
  • 2018 मध्ये त्यांना राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्काराने गौरविण्यात आले.
• गीत सेठी हे इंग्रजी बिलियर्ड्सचा व्यावसायिक खेळाडू आहेत
  • 1991 मध्ये त्यांना राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्काराने गौरविण्यात आले. 

योग्य उत्तर विनेश फोगट हे आहे.

• लॉरेस जागतिक क्रीडा पुरस्कारासाठी नामांकित होणारी ती पहिली भारतीय खेळाडू ठरली.
• लॉरेस जागतिक क्रीडा पुरस्कार
  • ​हा एक वार्षिक पुरस्कार सोहळा असून यात संपूर्ण वर्षभरातील खेळांच्या कामगिरीसह क्रीडा जगातील व्यक्ती आणि संघांचा सन्मान केला जातो.
  • याची स्थापना 1999 मध्ये झाली.
• विनेश फोगट
  • ​ती एक भारतीय कुस्तीपटू आहे
  • राष्ट्रकुल व आशियाई खेळांमध्ये सुवर्णपदक जिंकणारी प्रथम भारतीय महिला कुस्तीपटू.

योग्य उत्तर वन्यजीव संरक्षण आहे.

Key Points

• अमृता देवी बिश्नोई पुरस्कार वन्यजीव संरक्षणासाठी लोकांच्या धैर्य आणि समर्पणाबद्दल दिला जातो.
• 1731 मध्ये, राजस्थानमधील जोधपुरच्या राजाने आपल्या एका मंत्र्याला नवीन राजवाडा बांधण्यासाठी लाकडाची व्यवस्था करण्यास सांगितले.
• मंत्री आणि कामगार बिश्नोई वस्ती असलेल्या गावाजवळील जंगलात झाडे तोडण्यासाठी गेले 
• बिश्नोई समाज निसर्गासोबत शांततापूर्ण सहअस्तित्वासाठी ओळखला जातो.
• राजांचा झाले तोडण्याचा प्रयत्न बिश्नोईनी हाणून पाडला.
• एका बिश्नोई स्त्री अमृता देवीने झाडाला मिठी मारून अनुकरणीय धैर्य दाखवले आणि राजाच्या माणसांना झाड तोडण्यापूर्वी तिला प्रथम तोडण्याचे धाडस दाखवले.
• तिच्यासाठी स्वतःच्या जीवापेक्षा झाड महत्वाचे होते.

सहा श्रेणीतील हे पुरस्कार आहेत, त्यापैकी सर्व दरवर्षी दिले जातात. दरवर्षी सहा पात्र पुरस्कार आहेत. रसायनशास्त्र, अर्थशास्त्र, साहित्य, शांतता, भौतिकशास्त्र, शरीरक्रिया विज्ञान किंवा वैद्यकशास्त्र या क्षेत्रात मानवतेसाठी उल्लेखनीय योगदानाकरिता ते दिले जातात.

योग्य उत्तर इंदिरा गांधी आहे.

• इंदिरा गांधी -
  • त्या भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान होत्या आणि त्यांना 1972 मध्ये भारतरत्न प्रदान करण्यात आले.
  • 1959 मध्ये त्या कॉंग्रेस पक्षाच्या अध्यक्षपदी निवडल्या गेल्या.
  • 1966 मध्ये त्या भारताच्या पंतप्रधानपदी निवडल्या गेल्या.

• सुषमा स्वराज -
  • त्या भारतीय राजकारणी आणि भारतीय जनता पक्षाच्या ज्येष्ठ नेत्या होत्या.
  • पहिल्या मोदी सरकारमध्ये (2014–2019) भारताच्या परराष्ट्र व्यवहार मंत्री म्हणून त्यांनी काम पाहिले.
• सरोजिनी नायडू -
  • ती एक भारतीय राजकीय कार्यकर्ता आणि कवी होती.
  • भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसच्या अध्यक्षा म्हणून काम करणारी ती पहिली भारतीय महिला होती.
• प्रतिमा पुरी -
  • ती एक भारतीय न्यूज अँकर होती जी दूरदर्शनची पहिली बातमी वाचक होती.

• भारतरत्न हा आपल्या देशाचा सर्वोच्च नागरी सन्मान आहे.
• कला, साहित्य आणि विज्ञान या क्षेत्रातील अपवादात्मक सेवेसाठी आणि सार्वजनिक सेवेच्या उच्च स्तराची ओळख पटविण्यासाठी याचा पुरस्कार दिला जातो.
• भारत रत्न पुरस्काराची परंपरा 1954 मध्ये सुरू झाली होती.

योग्य उत्तर अफगाणिस्तान आहे.

• पंतप्रधान श्री. नरेंद्र मोदी यांना अफगाणिस्तानचा सर्वोच्च नागरी सन्मान असलेला अमीर अमानुल्लाह खान पुरस्कार प्रदान करण्यात आला.
  • हेरात येथील ऐतिहासिक अफगाण-भारत मैत्री धरणाच्या उद्घाटनानंतर त्यांना राष्ट्रपती अशरफ गनी यांनी हा सन्मान प्रदान केला.
  • पहिले भारतीय आणि तेही हे पुरस्कार मिळवणाऱ्या मोजक्या परदेशी नेत्यांपैकी एक, हे अनोख्या संबंधाची ताकद दर्शवतो आणि भारत-अफगाण संबंध प्रगतिपथावर नेण्यासाठी पंतप्रधानांच्या वैयक्तिक बांधिलकीचा हा पुरावा आहे.

• पार्श्वभूमी:
  • अमीर अमानुल्लाह खान पदक हा अफगाणिस्तानचा सर्वोच्च नागरी सन्मान आहे.
  • अफगाणिस्तानच्या स्वातंत्र्याचे समर्थन करणारे अफगाण राष्ट्रीय नायक, अमानुल्लाह खान (गाझी) यांचे नाव या पुरस्काराला देण्यात आले आहे.
  • 1919- 1929 पर्यंत अफगाणिस्तान  अमिरातीचा तो शासक होता, ज्याने अफगाणिस्तानला स्वातंत्र्य मिळवून दिले.

योग्य उत्तर क्रिकेट आहे.

योग्य उत्तर पिंपळ आहे.

• भारतरत्न हा भारताचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार आहे.
• हा पुरस्कार "सर्वोच्च ऑर्डरच्या अपवादात्मक सेवेच्या सन्मानार्थ" दिला जातो आणि त्याला वंश, व्यवसाय, ठिकाण, लिंग आणि राष्ट्रीयत्व याशिवाय भेदभाव न करता वागवले जाते.
• हा पुरस्कार सुरुवातीला कला, साहित्य, संशोधन आणि सार्वजनिक सेवापुरता मर्यादित होता परंतु डिसेंबर 2011 मध्ये सरकारने "मानवी प्रयत्नांचे कोणतेही क्षेत्र" समाविष्ट करण्याची आवश्यकता वाढविली.
• प्राप्तकर्त्यांना सनद नावाचे प्रमाणपत्र, राष्ट्रपतींनी स्वाक्षरी केलेले आणि पिंपळाच्या पानाच्या आकाराचे पदक मिळते, ज्याचा गोलाकार व्यास 35 मिमी असून पदकाच्या उलट बाजूच्या मध्यभागी उगवता सूर्य आहे.
• त्याचप्रकारे, देवनगिरी लिपीमध्ये लिहिलेल्या सूर्याच्या रचनेच्या तळाशी, भारतरत्न हे शब्द चांदीच्या तिरपेने कोरलेले आहेत; ही एक जुनी रचना होती; नवीन डिझाइनमध्ये पीपलच्या पानाचीही रचना आहे, ज्याची लांबी 59 मिमी, रुंदी 49 मिमी, आणि प्लॅटिनमने झाकलेली 3.9 मिमी जाडी आहे.
• पुढच्या बाजूला शिलालेख समान होता परंतु प्लॅटिनमचे बनलेले; पदकाच्या उलट बाजूस एक भारतीय प्रतीक असून तो पितळ झुकलेला आहे आणि भारतीय सत्य चिन्ह "सत्यमेव जयते " लिहिलेले आहे.
• पदकाची सर्व कॉन्फिगरेशन एकसारखी राहिली आहे परंतु त्यामध्ये 59 मिमी रुंदीचा रिबन जोडलेला आहे जेणेकरून ते गळ्याभोवती परिधान केले जाऊ शकते ज्यावर काही चर्चा केल्या आहेत.
• डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन, सर रमन, आणि चक्रवर्ती राजगोपालाचारी 1954 मध्ये 'भारतरत्न' पुरस्काराचे पहिले प्राप्तकर्ता होते.

भारतरत्न:

योग्य उत्तर 6 आहे.

Key Points

• नोबेल पारितोषिक हे अल्फ्रेड नोबेल यांच्या सन्मानार्थ 10 डिसेंबर 1901 रोजी सुरू करण्यात आले.
• अल्फ्रेड नोबेल यांनी आपल्या इच्छेद्वारे पाच श्रेणींमध्ये केवळ पाच पारितोषिकांची तरतूद केली आहे.
• त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ अर्थशास्त्र पारितोषिक जोडले गेले.

• दरवर्षी एकूण सहा पुरस्कार हे नोबेल पारितोषिक म्हणून दिले जातात.

बरोबर उत्तर 1999 आहे.

मुख्य मुद्दे

• पं .रविशंकर हे एक प्रसिद्ध सतारवादक होते ज्यांना 1999 मध्ये भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान, भारतरत्न, प्रदान करण्यात आला होता.
• ते 7 एप्रिल 1920 रोजी जन्मलेले भारतीय संगीतकार आणि संगीतकार होते.
• त्यांना पद्मभूषण, पद्मविभूषण, भारतरत्न आणि ग्रॅमी पुरस्कार यांसारख्या प्रतिष्ठित पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले आहे.
• 20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात "सितार उस्ताद" हे सितारचे सर्वात प्रसिद्ध समर्थक होते आणि बीटल्स गिटार वादक जॉर्ज हॅरिसनसह जगभरातील इतर अनेक संगीतकारांना प्रभावित केले.