वर आणि खाली दोन्ही MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Up and Down Both - मोफत PDF डाउनलोड करा
Last updated on Jun 27, 2025
Latest Up and Down Both MCQ Objective Questions
वर आणि खाली दोन्ही Question 1:
जर बोटीने प्रत्येक दिशेने (प्रवाहाविरुद्ध आणि प्रवाहाच्या दिशेने) प्रवास करण्याचे अंतर 495 किमी असेल तर प्रवाहा-विरुद्ध आणि प्रवाहाच्या दिशेने जाण्यासाठी लागणारा एकूण वेळ शोधा. बोटीचा वेग 32 किमी/प्रतितास आणि प्रवाहाचा वेग 23 किमी/प्रतितास आहे.
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 1 Detailed Solution
दिलेले आहे:
प्रत्येक दिशेने (प्रवाहाविरुद्ध आणि प्रवाहाच्या दिशेने) प्रवास केलेले अंतर = 495 किमी.
बोटीचा वेग = 32 किमी/प्रतितास.
प्रवाहाचा वेग = 23 किमी/प्रतितास.
वापरलेले सूत्र:
प्रवाहाविरुद्ध वेग = बोटीचा वेग - प्रवाहाचा वेग
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = बोटीचा वेग + प्रवाहाचा वेग
वेळ = अंतर / गती
गणना:
प्रवाहाविरुद्ध वेग = 32 किमी/प्रतितास - 23 किमी/प्रतितास = 9 किमी/प्रतितास
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = 32 किमी/प्रतितास + 23 किमी/प्रतितास = 55 किमी/प्रतितास
प्रवाहाविरुद्ध प्रवास करण्यासाठी लागणारा वेळ = 495 किमी / 9 किमी/प्रतितास = 55 तास
प्रवाहाच्या दिशेने प्रवास करण्यासाठी लागणारा वेळ = 495 किमी / 55 किमी/प्रतितास = 9 तास
एकूण लागणारा वेळ = 55 तास + 9 तास = 64 तास
बोटीला प्रवाहाविरुद्ध आणि प्रवाहाच्या दिशेने प्रवास करण्यासाठी लागणारा एकूण वेळ 64 तास आहे.
वर आणि खाली दोन्ही Question 2:
एका बोटीने प्रत्येक दिशेने (प्रवाहाविरुद्ध आणि प्रवाहाच्या दिशेने) प्रवास करण्याचे अंतर 270 किमी असेल तर प्रवाहा- विरुद्ध आणि प्रवाहाच्या दिशेने जाण्यासाठी लागणारा एकूण वेळ शोधा. जर बोटीचा वेग 24 किमी/प्रतितास आणि प्रवाहाचा वेग 21 किमी/प्रतितास आहे.
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 2 Detailed Solution
दिलेले:
प्रत्येक दिशेने प्रवास केलेले अंतर (प्रवाहाविरुद्ध आणि प्रवाहाच्या दिशेने) = 270 किमी
बोटीचा वेग = 24 किमी/प्रतितास
प्रवाहाचा वेग = 21 किमी/प्रतितास
वापरलेले सूत्र:
प्रवाहाविरुद्ध वेग = बोटीचा वेग - प्रवाहाचा वेग
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = बोटीचा वेग + प्रवाहाचा वेग
वेळ = अंतर / वेग
एकूण वेळ = प्रवाहाविरुद्ध वेळ + प्रवाहाच्या दिशेने वेळ
गणना:
प्रवाहाविरुद्ध वेग = 24 - 21 = 3 किमी/प्रतितास
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = 24 + 21 = 45 किमी/प्रतितास
प्रवाहाविरुद्ध वेळ = 270 / 3 = 90 तास
प्रवाहाच्या दिशेने वेळ = 270 / 45 = 6 तास
एकूण वेळ = 90 + 6 = 96 तास
∴ बरोबर उत्तर 96 तास आहे.
वर आणि खाली दोन्ही Question 3:
एक बोट 5 तासात 55 किमी अंतरावर प्रवाहाच्या दिशेने जाते तर त्याच अंतरावर विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी तिला 11 तास लागतात. तर बोटीची वेग किती आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 3 Detailed Solution
दिलेले आहे:
एक बोट 5 तासात 55 किमी अंतरावर प्रवाहाच्या दिशेने जाते तर त्याच अंतरावर विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी तिला 11 तास लागतात.
वापरलेले सूत्र:
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = \(\dfrac{\text{अंतर}}{\text{वेळ}}\)
विरुद्ध दिशेने वेग = \(\dfrac{\text{अंतर}}{\text{वेळ}}\)
बोटीचा वेग = \(\dfrac{\text{प्रवाहाच्या दिशेने वेग} + \text{विरुद्ध दिशेने वेग}}{2}\)
गणना:
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = \(\dfrac{55}{5} = 11 \text{ किमी/तास}\)
विरुद्ध दिशेने वेग = \(\dfrac{55}{11} = 5 \text{ किमी/तास}\)
⇒ बोटीचा वेग = \(\dfrac{11 + 5}{2} = 8 \text{ किमी/तास}\)
∴ बरोबर उत्तर पर्याय 1 आहे.
वर आणि खाली दोन्ही Question 4:
एक मोटरबोटला प्रवाहाच्या दिशेने जाण्यासाठी 18 तास लागतात आणि त्याच अंतरावर परत येण्यासाठी 36 तास लागतात. स्थिर पाण्यातील बोटाच्या वेगाचे आणि प्रवाहाच्या वेगाचे गुणोत्तर काढा.
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 4 Detailed Solution
दिलेले आहे:
1. अनुवाहाच्या दिशेने जाण्यासाठी लागलेला वेळ = 18 तास
2. प्रतिवाहाच्या दिशेने जाण्यासाठी लागलेला वेळ = 36 तास
समजा स्थिर पाण्यातील बोटीचा वेग = b किमी/तास
समजा प्रवाहाचा वेग = s किमी/तास
वापरलेले सूत्र:
अनुवाह वेग = b + s
प्रतिवाह वेग = b - s
अंतर = वेग x वेळ
गणना:
पायरी 1: अंतरासाठी समीकरणे लिहा:
दोन्ही स्थितींमध्ये अंतर समान आहे:
अनुवाह अंतर = प्रतिवाह अंतर
(b + s) × 18 = (b - s) × 36
पायरी 2: समीकरण सरळ करा:
18(b + s) = 36(b - s)
दोन्ही बाजूंना 18 ने भागाकार करा:
b + s = २(b - s)
पायरी 3: b आणि s साठी सोडवा:
समीकरण विस्तृत करा:
b + s = 2b - 2s
समान पदांना एकत्र करा:
s + 2s = 2b - b
3s = b
b / s = 3 / 1
स्थिर पाण्यातील बोटीच्या वेगाचे आणि प्रवाहाच्या वेगाचे गुणोत्तर 3:1 आहे.
वर आणि खाली दोन्ही Question 5:
प्रवाहाच्या बाजूने आणि विरुद्ध बोटीचा वेग अनुक्रमे 22 किमी/तास आणि 18 किमी/तास आहे. मग विद्युत् प्रवाहाचा वेग (किमी/तास मध्ये) आहे:
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 5 Detailed Solution
दिले:
प्रवाहाबरोबर बोटीचा वेग 22 किमी/तास आहे आणि प्रवाहाविरूद्ध बोटीचा वेग 18 किमी/तास आहे.
वापरलेले सूत्र:
स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग B किमी/तास आणि प्रवाहाचा वेग C किमी/तास असू द्या.
प्रवाहाच्या (डाउनस्ट्रीम) बाजूने बोटीचा वेग B + C आहे आणि प्रवाहाच्या (अपस्ट्रीम) विरुद्ध बोटीचा वेग B - C आहे.
गणना:
आम्हाला दिले आहे:
B + C = 22
B - C = 18
पायरी 1: दोन्ही समीकरणे जोडा:
(B + C) + (B - C) = 22 + 18
⇒ 2B = 40
⇒ B = 20 किमी/तास
पायरी 2: पहिल्या समीकरणातून दुसरे समीकरण वजा करा:
(B + C) - (B - C) = 22 - 18
⇒ 2C = 4
⇒ C = 2 किमी/तास
∴ प्रवाहाचा वेग 2 किमी/तास आहे.
Top Up and Down Both MCQ Objective Questions
एक व्यक्ती प्रवाहाच्या दिशेने ठराविक अंतर 9 तासांत कापतो, तर प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने इतकेच अंतर पार करण्यासाठी त्याला 18 तास लागतात. किती तासांत तो स्थिर पाण्यात समान अंतराचा तीन-पंचमांश पोहतो?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 6 Detailed Solution
Download Solution PDFदिलेल्याप्रमाणे:
एक व्यक्ती अनुवाह ठराविक अंतर 9 तासांत कापतो, तर प्रतिवाह इतकेच अंतर कापण्यासाठी त्याला 18 तास लागतात.
वापरलेली संकल्पना:
1. अंतर = वेग × वेळ
2. प्रतिवाह बोट चालवताना, प्रतिवाह वेग म्हणजे स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग आणि प्रवाहाचा वेग यातील फरक.
3. अनुवाह बोट चालवताना, अनुवाह वेग म्हणजे स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग आणि प्रवाहाचा वेग.
4. कॉम्पोनेंडो-डिव्हिडेंडो पद्धत
गणना:
स्थिर पाण्यात अंतर, बोटीचा वेग आणि नदीचा वेग अनुक्रमे D, S आणि R आहे असे समजा.
संकल्पनेनुसार,
D/(S - R) = 18 ....(1)
D/(S + R) = 9 ....(2)
(1) ÷ (2),
(S + R)/(S - R) = 2
⇒ \(\frac {S + R + S - R}{S + R - S + R} = \frac {2 + 1} {2 - 1}\) (कॉम्पोनेंडो-डिव्हिडेंडो पद्धत)
⇒ \(\frac {S}{R} = 3\)
⇒ S = 3R
(1) मध्ये S = 3R टाकून, S = 36 R
आता, स्थिर पाण्यात समान अंतराच्या तीन-पंचमांश भाग पोहण्यासाठी लागणारा वेळ =
\(36R \times \frac {3}{5} \div 3R\) = 7.2 तास
∴ स्थिर पाण्यात समान अंतराच्या अंतराच्या तीन-पंचमांश भाग पोहण्यासाठी 7.2 तास लागतील.
Shortcut Trick
एकूण अंतर 180 किमी आहे असे गृहीत धरू
तर, अनुवाह वेग 180/9 = 20 किमी/तास असेल
तर, प्रतिवाह वेग 180/18 = 10 किमी/तास असेल
आता बोटीचा वेग (20 + 10)/2 = 15 किमी/तास असेल
तर, बोट 108/15 = 7.2 तासात 108 किमी (180 किमीचा 3/5 वा) पार करू शकते.
एक जलतरणपटू P बिंदूवरून प्रवाहाच्या विरुद्ध 6 मिनिटे पोहतो आणि नंतर पुढील 6 मिनिटांसाठी प्रवाहाच्या बाजूने परत पोहतो आणि Q बिंदूवर पोहोचतो. जर P आणि Q मधील अंतर 120 मीटर असेल तर प्रवाहाचा वेग (कि.मीमध्ये) किती आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 7 Detailed Solution
Download Solution PDFदिले:
एक जलतरणपटू बिंदू P वरून 6 मिनिटांसाठी प्रवाहाच्या विरूद्ध पोहतो आणि नंतर पुढील 6 मिनिटांसाठी प्रवाहाच्या बाजूने परत पोहतो आणि Q बिंदूवर पोहोचतो.
P आणि Q मधील अंतर 120 मीटर आहे.
वापरलेली संकल्पना:
1. 6 मिनिटे = 360 सेकंद
2. अपस्ट्रीम रोइंग करताना, अपस्ट्रीम वेग म्हणजे स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग आणि प्रवाहाचा वेग यातील फरक.
3. डाउनस्ट्रीम रोइंग करताना, डाउनस्ट्रीम वेग म्हणजे स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग आणि प्रवाहाचा वेग.
4. 1 मी/से = 18/5 किमी/ता
5. अंतर = वेळ x वेग
गणना:
समजा जलतरणपटूने P पासून सुरुवात केली आणि प्रवाहाच्या विरुद्ध R पर्यंत 360 सेकंद पोहले, नंतर 360 सेकंदांसाठी Q पोहायला परत या.
स्थिर पाण्यात पोहणाऱ्याचा वेग आणि प्रवाह अनुक्रमे U आणि V m/s असू द्या.
प्रश्नानुसार,
PR = 360(U - V) ....(1)
QR = 360(U + V) ... .(2)
तर, PQ = QR - PR
⇒ 120 = 360(U + V - U + V) (1 आणि 2 पासून)
⇒ V = 1/6
तर, वर्तमानाचा वेग = 1/6 m/s
आता, वर्तमानाचा वेग = 1/6 x 18/5 = 0.6 किमी/ता
∴ विद्युत् प्रवाहाचा वेग ०.६ किमी/तास आहे.
स्थिर पाण्यात 20 किमी/ताशी वेग असलेल्या मोटरबोटला 24 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी 30 मिनिटे जास्त लागतात. जर स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग 2 किमी/ताशी वाढला, तर तिला 39 किमी प्रवाहाच्या दिशेने आणि 30 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी किती वेळ लागेल?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 8 Detailed Solution
Download Solution PDFदिलेले आहे:
स्थिर पाण्यात मोटरबोटीचा वेग = 20 किमी/तास
वापरलेली संकल्पना:
जर स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग x किमी/तास असेल आणि प्रवाहाचा वेग y किमी/तास असेल, तर
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = (x + y) किमी/तास
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग = (x - y) किमी/तास
वेळ = अंतर/वेग
गणना:
प्रश्नानुसार, मोटारबोटीला 24 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी 30 मिनिटे जास्त लागतात.
समजा, पाण्याचा वेग = x किमी/तास
तर,
24/(20 - x) = 24/(20 + x) + (1/2) [∵ 30 मिनिटे = 1/2 तास]
⇒ 24/(20 - x) - 24/(20 + x) = (1/2)
⇒ \(\frac{24(20+x)-24(20-x)}{400-x^2}=\frac{1}{2}\)
⇒ \(\frac{24(20+x-20+x)}{400-x^2}=\frac{1}{2}\)
⇒ \(\frac{24×2x}{400-x^2}=\frac{1}{2}\)
⇒ 400 - x2 = 96x
⇒ x2 + 96x - 400 = 0
⇒ x2 + 100x - 4x - 400 = 0
⇒ x (x + 100) - 4 (x + 100) = 0
⇒ (x + 100) (x - 4) = 0
⇒ x + 100 = 0 ⇒ x = -100 ["-" हे दुर्लक्षित आहे]
⇒ x - 4 = 0 ⇒ x = 4
∴ पाण्याचा वेग = 4 किमी/तास
स्थिर पाण्यात मोटरबोटीचा वेग 2 किमी/तासाने वाढला = 20 + 2 = 22 किमी/तास.
39 किमी प्रवाहाच्या दिशेसाठी आणि 30 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेसाठी वेळ = 39/(22 + 4) + 30/(22 - 4) तास
= (39/26) + (30/18) तास
= 3/2 + 5/3 तास
= 19/6 तास
= (19/6) × 60 मिनिटे
= 190 मिनिटे
= 3 तास 10 मिनिटे
∴ मोटरबोटीला 39 किमी प्रवाहाच्या दिशेने आणि 30 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी 3 तास 10 मिनिटे लागतील
Shortcut Trickमूल्य मांडण्याची पद्धत,
प्रश्नानुसार,
30 मिनिटे = 1/2 तास
x = 20 (स्थिर पाण्यात गती)
⇒ 24/(20 - y) - 24/(20 + y) = 1/2
येथे उजव्या हाताची बाजू 1/2 आहे, म्हणून 20 - y चे मूल्य 12 पेक्षा जास्त असणे आवश्यक आहे
म्हणून y = 4 घ्या (जेणेकरून उजवा कंस 1 होईल 20 + 4 = 24) आणि (डावा कंस अर्ध्याहून अधिक असेल)
⇒ 24/(20 - 4) - 24(20 + 4) = 3/2 - 1 = 1/2
म्हणून Y चे मूल्य = 4
आता प्रश्नानुसार,
⇒ 39/(22 + 4) + 30/(22 - 4) = 39/26 + 30/18
⇒ 19/6 = 3(1/6) = 3 तास आणि 10 मिनिटे
∴ मोटरबोटीला 39 किमी प्रवाहाच्या दिशेने आणि 30 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी 3 तास 10 मिनिटे लागतील
एक बोट 12 तास 30 मिनिटांत 60 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने आणि 40 किमी प्रवाहाच्या दिशेने जाऊ शकते. ती 18 तास 54 मिनिटांत 84 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने आणि 63 किमी प्रवाहाच्या दिशेने जाऊ शकते. स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग किती (किमी/प्रतितास, जवळच्या पूर्णांकापर्यंत) आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 9 Detailed Solution
Download Solution PDFदिलेले आहे:
एक बोट 12 तास 30 मिनिटांत 60 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने आणि 40 किमी प्रवाहाच्या दिशेने जाऊ शकते.
ती 18 तास 54 मिनिटांत 84 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने आणि 63 किमी प्रवाहाच्या दिशेने जाऊ शकते.
वापरलेली संकल्पना:
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = बोटीचा वेग - प्रवाहाचा वेग
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग = बोटीचा वेग + प्रवाहाचा वेग
अंतर = वेग × वेळ
गणना:
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = x किमी/प्रतितास
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग = y किमी/प्रतितास
प्रश्नानुसार,
60 /x + 40/y = 25/2 ...... (1)
पुन्हा, 84/x + 63/y = 189/10 ....... (2)
1 आणि 2 सोडवल्यास, आपल्याकडे,
x = 40 / 3 आणि y = 5
अशाप्रकारे, संथ पाण्यातील बोटीचा वेग
⇒ (13.33 + 5)/2 = 9 किमी/प्रतितास
∴ योग्य पर्याय 3 आहे.
Alternate Method
समजा, बोटीचा वेग = u
आणि
प्रवाहाचा/नदीचा वेग = v
अशाप्रकारे,
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग (US) = u - v
प्रवाहाच्या दिशेने वेग (DS) = u + v
प्रश्नानुसार,
60/DS + 40/US = 12.5
⇒ 3/DS + 2/US = 0.625 ....(1)
आणि
84/(u + v) + 63/(u - v) = 18.9
⇒ 4 /DS + 3/US = 0.9 ....(2)
समजा,
a = 1/DS आणि b = 1/US
तर समीकरण (1) आणि समीकरण (2) असेल
⇒ 3a + 2b = 0.625 ....(3)
⇒ 4a + 3b = 0.9....(4)
अशाप्रकारे, समीकरण (3) ला 3 ने आणि समीकरण (4) ला 2 ने गुणू:-
⇒ 9a + 6b = 1.875 ...(5)
⇒ 8a + 6b = 1.8 ....(6)
आता, समीकरण (5) - समीकरण (6)
a = 0.075
तर DS = 40/3
आणि समीकरण (6) वरून,
6b = 1.2
⇒ b = 0.2
⇒ US = 5
बोटीचा वेग = (DS + US)/2 = 55/6
म्हणून; u ≈ 9 किमी/तास
एक पुरुष एका ठराविक वेळेत प्रवाहाच्या दिशेने 8 किमी अंतर पार करू शकतो आणि तो समान वेळेत प्रवाहाच्या विरुध्द दिशेने 6 किमी अंतर पार करू शकतो. जर त्याने प्रवाहाच्या विरुध्द दिशेने 24 किमी आणि प्रवाहाच्या दिशेने समान अंतर हे \(1\frac{3}{4}\) तासांमध्ये पार केले, तर प्रवाहाचा वेग किती (किमी/तास) आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 10 Detailed Solution
Download Solution PDFदिलेले आहे:
एकूण अंतर = 24 किमी
घेतलेला वेळ = 7/4 तास
वापरलेली संकल्पना:
वेग = D/t
D = अंतर
t = वेळ
गणना:
समजा पुरुष आणि प्रवाह यांचा वेग अनुक्रमे v आणि s आहे
प्रश्नानुसार,
\({8\over v \;+\;s} = {6\over v \;-\;s}\)
⇒ 8v - 8s = 6v + 6s
⇒ 2v = 14s
⇒ v : s = 7 : 1
समजा पुरुषाचा वेग = 7x
प्रवाहाचा वेग = x
म्हणून,
24/8x + 24/6x = 7/4
⇒ 3/x + 4/x = 7/4
⇒ 7/x = 7/4
⇒ x = 4
⇒ प्रवाहाचा वेग = 4 किमी/तास
∴ प्रवाहाचा वेग हा 4 किमी/तास आहे
प्रवाहाच्या खाली असलेल्या बोटीचा वेग स्थिर पाण्यात असलेल्या वेगाच्या 125% आहे. जर बोटीला स्थिर पाण्यात 20 किमी अंतर कापण्यासाठी 30 मिनिटे लागतात, तर 15 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी किती वेळ (तासांमध्ये) लागेल?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 11 Detailed Solution
Download Solution PDFदिलेली माहिती :
प्रवाहाच्या खाली असलेल्या बोटीचा वेग स्थिर पाण्यात असलेल्या वेगाच्या 125% आहे.
स्थिर पाण्यात 20 किमी अंतर कापण्यासाठी बोटीला 30 मिनिटे लागतात.
वापरलेली संकल्पना :
प्रवाहाच्या दिशेने गती = D/v + u
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग= D/v - u
v = बोटीचा वेग, u = प्रवाहाचा वेग
गणना :
⇒ v+ u/v = 125/100 = 5/4
⇒ v = 20/30 × 60 = 40
⇒ 4 यूनिट = 40
⇒ 1 यूनिट= 10
⇒ v + u = 50, v = 40,
⇒ u = 10
वेळ = 15/v - u = 15/30 = 1/2
∴ योग्य उत्तर 1/2 आहे.
एक बोट प्रवाहाच्या प्रवाहात विशिष्ट अंतर ०.८ तासात पार करते, तर ती १.६ तासात परत येते. जर प्रवाहाचा वेग ५ किमी/तास असेल, तर स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग किती असेल?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 12 Detailed Solution
Download Solution PDFस्थिर पाण्यात बोटीचा वेग x किमी/तास मानूया.
प्रवाहाच्या प्रवाहाचा वेग = (x + 5) किमी/तास
प्रवाहाच्या वरच्या दिशेने जाणारा वेग = (x − 5) किमी/तास
प्रवाहाचे अंतर = प्रवाहाच्या वरच्या प्रवाहाचे अंतर
∴ (x + 5) × 0.8 = (x − 5) × 1.6
⇒ ०.८x + ४ = १.६x – ८
⇒ ०.८x = १२ किमी/तास
⇒ x = १५ किमी/तास
एका नावाड्याला प्रवाहाविरुद्ध 144 किमी अंतर जाण्यासाठी 12 तास लागतात तर प्रवाहाच्या दिशेने समान अंतरावर जाण्यासाठी तिला फक्त 9 तास लागतात. प्रवाहाचा वेग किती आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 13 Detailed Solution
Download Solution PDFदिलेले आहे:
एकूण अंतर = 144 किमी
प्रवाहाविरुद्ध जाण्यासाठी नावाड्याला लागणारा वेळ = 12 तास
प्रवाहाच्या दिशेने जाण्यासाठी नावाड्याला लागणारा वेळ = 9 तास
वापरलेली संकल्पना:
प्रवाहाविरुद्ध वेग = (U - V)
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = (U + V)
वेग = अंतर/वेळ
गणना:
नावाड्याचा प्रवाहाविरुद्ध वेग = (U - V) = 144/12 = 12 किमी/तास
नावाड्याचा प्रवाहाच्या दिशेने वेग = (U + V) = 144/9 = 16 किमी/तास
प्रवाहाचा वेग = (16 - 12)/2 = 4/2 = 2 किमी/तास
∴ योग्य उत्तर 2 किमी/तास आहे.
नाविक आपली बोट स्थिर पाण्यात 9 किमी/तास या वेगाने वल्हवू शकतो. तो 9 तासांत 44 किमी प्रवाहाच्या दिशेने आणि 35 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने देखील वल्हवू शकतो. त्याला 33 किमी प्रवाहाच्या दिशेने आणि 28 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वल्हवण्यासाठी किती वेळ (तासात) लागेल?
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 14 Detailed Solution
Download Solution PDFदिलेले आहे:
स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग = 9 किमी/तास
वापरलेली संकल्पना:
जर स्थिर पाण्यात बोटीचा वेग x किमी/तास असेल आणि प्रवाहाचा वेग y किमी/तास असेल, तर
प्रवाहाच्या दिशेने वेग = (x + y) किमी/तास
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग = (x - y) किमी/तास
वेळ = अंतर/वेग
गणना:
समजा, पाण्याचा वेग = x किमी/तास
प्रवाहाच्या दिशेने 44 किमी अंतर कापण्यासाठी लागणारा वेळ = 44/(9 + x)
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने 35 किमी अंतर कापण्यासाठी लागणारा वेळ = 35/(9 - x)
त्यामुळे, [44/(9 + x)] + [35/(9 - x)] = 9
⇒ \(\frac{44(9-x)+35(9+x)}{81-x^2}=9\)
⇒ 396 - 44x + 315 + 35x = 729 - 9x2
⇒ 9x2 - 9x - 18 = 0
⇒ x2 - x - 2 = 0
⇒ x2 - 2x + x - 2 = 0
⇒ x (x - 2) + 1 (x - 2) = 0
⇒ (x + 1) (x - 2) = 0
⇒ x + 1 = 0 ⇒ x = - 1 ["-" हे दुर्लक्षित आहे]
⇒ x - 2 = 0 ⇒ x = 2
∴ पाण्याचा वेग = 2 किमी/तास
तर, 33 किमी प्रवाहाच्या दिशेने आणि 28 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वल्हवण्यासाठी = [33/(9 + 2)] + [28/(9 - 2)] वेळ लागतो.
= (33/11) + (28/7)
= 3 + 4 = 7 तास
∴ नाविकाला 33 किमी प्रवाहाच्या दिशेने आणि 28 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी 7 तास लागतील
Shortcut Trickयेथे आपण पाहू शकतो की,
दोन्ही प्रकरणांमध्ये प्रवाहाच्या दिशेने अंतराला (44 किमी आणि 33 किमी) 11 ने भाग जातो
दोन्ही प्रकरणांमध्ये प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने अंतराला (35 किमी आणि 28 किमी) 7 ने भाग जातो.
आपण असे म्हणू शकतो कारण आवश्यक वेळ (तासांची संख्या) दोन्ही प्रकरणांमध्ये पूर्ण संख्या आहे. (9 तास आणि सर्व पर्याय पूर्ण संख्या आहेत दशांश मध्ये नाही)
येथे, प्रश्नानुसार,
x = 9 किमी/तास.
⇒ 44/(9 + y) + 35/(9 - y) = 9 तास
y = 2 ठेवा, म्हणजे 9 + y 11 आणि 9 - y = 7 होईल
⇒ 44/11 + 35/7 = 4 + 5 = 9
y = 2 दिलेल्या समीकरणाचे समाधान करते,
आता,
⇒ 33/(9 + y) + 28/(9 - y) = 33/(9 + 2) + 28/(9 - 2)
⇒ 33/11 + 28/7 = 3 + 4 = 7 तास
∴ नाविकाला 33 किमी प्रवाहाच्या दिशेने आणि 28 किमी प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जाण्यासाठी 7 तास लागतील
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जलयानाचा वेग हा प्रवाहाच्या दिशेने असलेल्या जलयानाच्या वेगाच्या 2/3 आहे. संथ पाण्यातील जलयानाच्या वेगाचे प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने व प्रवाहाच्या दिशेने जलयानाच्या सरासरी वेगाशी गुणोत्तर शोधा.
Answer (Detailed Solution Below)
Up and Down Both Question 15 Detailed Solution
Download Solution PDFदिलेले आहे:
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग = (2/3) प्रवाहाच्या दिशेने वेग
वापरलेली संकल्पना:
1. अनुवाह = u + v
2. प्रतिवाह = u - v
येथे, अनुवाह = प्रवाहाच्या दिशेने वेग, प्रतिवाह = प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग
u = संथ पाण्यातील जलयानाचा वेग, v = प्रवाहाचा वेग
गणना:
प्रश्नानुसार,
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग = (2/3) प्रवाहाच्या दिशेने वेग
⇒ (प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने वेग) / (प्रवाहाच्या दिशेने वेग) = 2/3
समजा, प्रवाहाच्या दिशेने जलयानाचा वेग '3x' किमी प्रतितास आहे.
⇒ प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने जलयानाचा वेग = 2x किमी प्रतितास
आता,
u + v = 3x ----(1)
u - v = 2x ----(2)
वरील समीकरणे सोडवल्यास,
u = 2.5x किमी प्रतितास आणि v = 0.5 किमी प्रतितास
संथ पाण्यातील जलयानाचा वेग = 2.5x किमी प्रतितास
प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने आणि प्रवाहाच्या दिशेने जलयानाचा सरासरी वेग
⇒ (2 × 3x × 2x) / (3x + 2x)
⇒ 12x/5 = 2.4x
आवश्यक गुणोत्तर = 2.5x : 2.4x = 25 : 24
∴ पर्याय (1) योग्य आहे.